دربارهٔ ویژگی‌های سگ باهوش، نظرات مختلفی وجود دارد. بعضی از افراد سگ‌های سرسخت و لجوجی را باهوش می‌دانند که ویژگی‌های خاصی دارند و بیش از آنکه انسان‌ها، آنها را آموزش و تعلیم بدهند، آنها انسان‌ها را به داشتن رفتاری خاص با خود تعلیم می‌دهند. اما در کل، بیشتر مردم، سگ‌هایی را باهوش می‌دانند که سریع‌تر از بقیه، آموزش می‌پذیرند و با تشویق و انگیزش به‌راحتی می‌توان به آنها تعلیم داد.
باهوش‌ترین سگ‌ها نسبت به همتایان دیگر خود، تعداد واژه‌ها و به تبع آن تعداد فرمان‌های بیشتری را می‌آموزند. این سگ‌ها نسبت به محیط هوشیارتر هستند و سرنخ‌هایی که برای انجام کارهای مختلف به آنها داده می شود بهتر درک می‌کنند. این سگ‌ها، تفاوت میان اشیا و فرمان‌های مختلف را به‌خوبی درک می‌کنند و حتی برخی از آنها، اسباب‌بازی‌هایشان را به نام می‌شناسند. باهوش ترین نژاد سگ معمولا نوعی از سگ است که به سختی کار می‌کند و انرژی زیادی دارد. شاید سرعت یادگیری چنین سگ‌هایی فقط به خاطر قدرت مغزی‌شان نیست و ریشه در انگیزه بالایی دارد که برای یادگیری به آنها داده می‌شود.
زندگی کردن با یک سگ باهوش چگونه است؟
نژاد یک سگ تنها نشانهٔ باهوش بودن آن نیست. سگ‌های باهوش متعددی وجود دارند که از نژادهای مختلط و ترکیبی به دنیا آمده‌اند. ضمن اینکه بعضی از سگ‌ها مشابهتی به ویژگی‌های نژادی‌شان ندارند. مثلا باهوش‌تر یا کم‌هوش‌تر از بقیه هم‌نوعان‌شان در یک نژاد خاص هستند. هوش یک سگ تا حد زیادی به نوع آموزش و رفتار انسان با آن وابسته است. سگ‌هایی در تعامل با انسان‌ها باهوش می‌شوند که انگیزهٔ زیادی برای انجام فرمان‌های مختلف دارند و مثلا برای انجام یک فرمان به آنها جایزه‌ای داده می‌شود و مجبور هستند تا انرژی زیادی مصرف کنند. بهترین راه برای تربیت یک سگ باهوش، این است که با آن در ارتباط و تعامل بیشتری قرار بگیرید.
اگر دوست دارید که سگی باهوش تربیت کنید، بهتر است با او تعامل و ارتباط بیشتری داشته باشید، تمرین‌های منظم و مختلفی انجام بدهید و با انجام بازی‌های جالب مثل ورزش‌های مختص به سگ‌ها (مثلا مسابقات مخصوص سگ‌ها و…)، حیوانی تیزهوش در کنار خود تربیت کنید. یادتان باشد که نگهداری و تربیت باهوش ترین نژاد سگ به مراقبت و توجه زیادی نیاز دارد.
همهٔ سگ‌ها به توجه و مراقبت احتیاج دارند، اما نژادهای باهوش، توجه، تمرین و آموزش بیشتری می‌طلبند. این مراقبت‌ها باعث می‌شود که سگ‌های باهوش همیشه از نظر روانی و جسمانی آماده باشند. سگ‌های باهوش مانند دانش‌آموزان تیزهوش و زبده‌ای هستند که اگر در مدرسه با آنها به طوری خاص رفتار نشود، سریعا خسته می‌شوند و حوصله‌شان سر می‌رود. بیشتر سگ‌های تیزهوش از یک نوع ورزش یا تمرین و بازی خاص لذت می‌برند. اگر به دنبال نگهداری از باهوش ترین نژاد سگ هستید باید همیشه آن را فعال نگه دارید و نگذارید که حوصله‌اش سر برود.
۱. نژاد بوردِرکُلی
بوردرکلی احتمالا باهوش ترین نژاد سگ است. اگر بیشتر سگ‌ها به اندازه یک کودک دوسالهٔ باهوش هستند، این نژاد سگ به اندازه یک کودک چهارساله هوش دارد. سگ‌های بوردرکلی همیشه باانرژی، ورزشکار و باانگیزه هستند. سگ‌های این نژاد همیشه دوست دارند تا چیزی جدید یاد بگیرند (مثل نژاد شپرد استرالیایی). نکتهٔ جالب‌توجه این است که اگر پیوسته در حال یادگیری و فعالیت قرار نگیرند و انگیزه کافی به آنها داده نشود، خودشان به طور خودجوش، خود را مشغول نگه می‌دارند.
بوردرکلی‌ها تقریبا از عهدهٔ هر کاری برمی‌آیند. آنها از فعالیت‌هایی لذت می‌برند که هم به آنها انگیزه می‌دهد و هم مغزشان را فعال نگه می‌دارد. این نژاد در هر کاری از بقیهٔ سگ‌ها باهوش‌تر است. مثلا اگر در مسابقات ورزشی مخصوص سگ‌ها مشارکت کنند، از رقبای دیگر پیشی می‌گیرند. بوردکلی مانند اجداد چوپان خود بسیار باهوش و فعال هستند.
۲. شِپرد استرالیایی
شپرد استرالیایی هم یکی از انواع باهوش ترین نژاد سگ است. این نوع از سگ بسیار تیزهوش و فعال و برای انسان‌ها مثل یک دوست واقعی است. اجداد این نژاد هم به‌عنوان سگ به چوپان‌ها کمک می‌کرده‌اند و به خاطر همین سابقه است که این نژاد آمادگی هوشی و جسمی بسیار خوبی دارد. نژاد شپرد خیلی سریع‌تر از آنچه فکر می‌کنید، همه چیز را یاد می‌گیرد و آماده آموزش چیزهای جدید است. اگر شپردهای استرالیایی را سرگرم نگه ندارید، خسته می‌شوند و احساس ناامیدی می‌کنند. شپرد استرالیایی عاشق بازی است؛ به‌ویژه بازی‌هایی که از توانایی و هوش طبیعی این نژاد در آنها استفاده می‌شود.
۳. پودِل
پودل‌ها با آن قیافه فانتزی و تجملاتی‌شان از جمله باهوش‌ترین نژادهای سگ هستند. انواع مختلف این نژاد در اندازه‌های کوچک، متوسط و بزرگ بسیار تیزهوش هستند. سگ‌های نژاد پودل از قدیم برای شکار به انسان‌ها کمک می‌کرده‌اند و بسیار فعال و قابل‌اعتماد هستند. از پودل‌ها به ویژه انواع کوچک‌شان برای انجام حرکات نمایشی هم استفاده می‌شود. مثلا می‌توانند از درون یک حلقه بپرند، روی یک توپ بایستند و تعادل‌شان را حفظ کنند و … .
۴. کَتِل‌داگ استرالیایی
کتل‌داگ استرالیایی (ACD)، نژادی از سگ‌های باهوش و متمرکز است که با صاحبش، رابطه‌ای به شدت نزدیک برقرار می‌کند. کتل‌ها هم برای گله‌داری به چوپان‌ها کمک می‌کرده‌اند و نژادی کاری و فعال هستند. این نژاد از سگ هم مانند نژادهای باهوش دیگر به فعالیت و کار کردن علاقه دارند. اگر کتل‌داگ‌ها را مشغول و فعال نگه ندارید، خودشان دست به کار می‌شوند و با رفتارهایی که احتمالا به مذاق‌تان خوش نمی‌آید (خراب‌کاری و کشف محیط با به هم ریختن آن)، خود را مشغول نگه می‌دارند. اگر با این سگ‌ها که از باهوش ترین نوع سگ به شمار می‌روند به خوبی رفتار کنید، قطعا دوستی و وفاداری عمیقی میان‌تان شکل خواهد گرفت. کتل‌داگ‌های استرالیایی دوست دارند به صاحب خود نزدیک باشند و از او مراقبت کنند. مانند بسیاری از سگ‌ها، سگ‌های این نژاد هم در خواندن رفتارهای آدمی‌زاد به خوبی عمل می‌کنند.
